Na terenu RC Ruma usevi kupusa za jesenju proizvodnju se nalaze u završnim fazama razvoja glavice.
Vizuelnim pregledom pojedinih useva uočeno je prisustvo simptoma crne truleži kupusnjača koju prouzrokuje bakterija Xanthomonas campestris pv. campestris.
Ovo je ekonomski najznačajnije oboljenje biljaka iz porodice kupusnjača (fam. Brassicaceae). Najčešće se sreće na kupusu, kelerabi i karfiolu. Može pričiniti štete u svim fazama razvoja. U slučaju jakog napada dolazi do drastičnog smanjenja prinosa i smanjene tržišne vrednosti glavica, a može doći i do potpunog propadanja useva.
Infekcija se može ostvariti tokom cele vegetacije, ali i tokom transporta i čuvanja glavica. Izvor primarne zaraze mogu biti zaraženo seme i zaraženi biljni ostaci u zemljištu. U zemljištu se bakterija zadržava do 3 godine, ako je u njemu prisutan infektivni biljni materijal. Sekundarne infekcije i dalje širenje zaraze se ostvaruju kišnim kapima, vetrom, kroz prirodne otvore, povrede nanete insektima, puževima, preko sistema za navodnjavanje itd. Razvoju i širenju bolesti pogoduju vlažno i toplo vreme, odnosno topli dani i prohladne noći.
Rana pojava bolesti na biljkama iz zaraženog semena prouzrokuje odumiranje kotiledonih listića, a posle i cele biljke. Zaraženi rasad uvene, a inficirane mlade biljke smekšaju i trule. Na listovima starijih biljaka prvi simptomi su u vidu nepravilnih hlorotičnih pega duž ivice listova, koje se zatim klinasto šire prema glavnom nervu, dobijajući karakterističan oblik latiničnog slova “V”. Tkivo u okviru pega poprima smeđu boju, suši se i odumire, a nervi dobijaju tamno-braon do crnu boju.
velika slika
Bakterija se širi sprovodnim sudovima prouzrokujući trulež sprovodnog tkiva koja se može uočiti na uzdužnom preseku nerava, kao i na poprečnom preseku glavice, stabla i korena (mrka ili crna boja sudova uz prisustvo bakterijskog eksudata). Kao posledica truleži sprovodnog tkiva zaražene biljke zaostaju u razvoju, zakržljale su i često ne formiraju glavicu. Ukoliko dođe do formiranja glavice, razvoj bolesti se može nastaviti i tokom skladištenja. Zaražene biljke su podložne napadu sekundarnih patogena, prouzrokovača vlažne truleži (Erwinia carotovora i Pseudomonas marginalis), te dolazi do njihovog potpunog propadanja (glavice se pretvaraju u sluzavu crnu masu neugodnog mirisa).
U zaštiti od ovog oboljenja ključne su preventivne mere kontrole:
- korišćenje zdravstveno ispravnog semena i rasada;
-dezinfekcija semena toplom vodom (50°C – 25 min. za seme kupusa, 15 min. za ostale) ili hemijski tretman semena (natrijum-hipohlorit, vodonik peroksid);
-dezinfekcija supstrata u toplim lejama;
-poštovanje plodoreda (najmanje trogodišnji);
-gajenje otpornih sorti ili hibrida;
-uklanjanje i uništavanje zaraženih biljaka, biljnih ostataka i korovskih biljaka (prvenstveno iz familije Brassicaceae);
-suzbijanje insekata i puževa kao vektora ovog patogena;
-pravilna primena kalijumovih i fosfornih đubriva (doprinosi povećanju otpornosti).
Od hemijskih mera, u toku vegetacije preporučuje se preventivna zaštita useva preparatima na bazi bakra.